Дьон барыта герой
Муус устар 21 чыыһылата, түүн үс чаас. Дьон саамай дьириҥник утуйа сытар кэмнэрэ, таһырдьа тыал эрэ улуйар.
Бу Нюрба куоратын икки этээстээх 18 кыбартыралаах Чусовской уулусса 8 нүөмэрэ этэ. Ким билэхтиэй аҕыйах кэминэн манна туох араллаан буолуоҕун. Эмискэ дьахтар хаһыыта «баһаар, баһаар, баһаар» утуйар ууну аймаан. Ким оронтон ойон туран хайдах сатанарынан дьоннорун оҕолорун илдьэ таһырдьаны былдьаста, турар бэйэлэринэн. Баһаар дьэ илэ чахчы ситинник күүппэтэх өтүттэн, буруотунан, уотунан итиитинэн уос батааска биэрбэккэ хас биирдии кыбартыыраҕа киирэн кэллэҕэ ити. Бу билигин ама да ааспытын иһин дьулаан быһыы элбэх киһи хараҕар, сүрэҕэр саҥнаҕа. Манна 28 улахан киһи 38 оҕо олорбута. Иэдээҥҥэ түбэспит, бэйэлэрин уонна күүс-көмө буолбут дьоҥҥо махтал тириэрдэбит, куттаммакка сөптөөхтүк дьаһамыттара дьоҥҥо холобур эрэ буолар.
Дьылҕа хаан кинилэргэ үтүөннэн имнэнэн хата бары уоттан быыһаммытара, олорооччулар түргэн-тарҕан түүл курдук аһарынан эрдэхтэрэ кыратык сэгэтиэн санаан ылахха хайдах этэй;
Убоян орто оскуолатын 7 кылааһын үөрэнээччитэ Наумов Артур кэпсиир:
Мин бастакы этээскэ олоробун. Утуйа сытан буруо сытын билэн ааны аһан подъеһы көрбүтүм, үөһээттэн уот бөҕө умайан түһэн эрэрэ, ол икки ардыгар баттахпын уот салаабыта, ааны саба охсон, дэлби ыксаан утуйа сытар эбээбин уһугуннаран атах сыгынньах түннүгүнэн таһырдьа куоттарбытым, кэнниттэн бэйэм тахсыбытым. Ыалым Михаил үс оҕотун түннүгүнэн биэрбитин эбээбэр туттаран испитим, көмөлөөн Михаил кэргэнин таһаарбыппыт.
Степанов Семен Николаевич 12.03.1973 сыллаах төрүөх 3 оҕолоох ыал аҕата Нюрба улууһун Чусовской уулусса 8 дьиэ олохтооҕо кэпсиир:
Тыас – уус тыаһыттан уһуктан, түннүгүнэн көрбүтүм уот кытыаста турар эбит, таһырдьа сүүрэн тахсыбытым бастакы подъес умайа турара. Дьоннор оҕолорун иккис этээстэн түһэрэ тураллара. Дьиэбэр төннөн киирэн дьоммор «умайан эрэбит баһаарынайдарга эрийэ» диэн таһырдьа ыстаммытым, сүүрэн тиийэн Артемҥа иккис этээстэн оҕолорун түһэрэригэр көмөлөспүтүм, иккис этээс дьонун таһаарбыппыт, кэргэним бииргэ төрөөбүт быраата Александр 80 — наах эмээхсини көтөҕөн түһэрбитэ, мин Айта кыыһын сиэтэн түһэрбитим. Таһырдьа тахсыбыппар 1 кыбартыыра хаһаайката Наташа, «киириэх саатар докумуоммун ылыам этэ диэбитин киирсэн сумкатын ылбыппыт» ол бириэмэҕэ иккис этээс умайан барбыта, баһаарынайдар кэлбиттэригэр илии-атах буолбутум.
Николаев Александр Аркадьевич 23.03.1991 сыл түрүөх 3 оҕолоох ыал аҕата Чусовской уулусса 8/1 дьиэ олохтооҕо.
Дьахатар хаһыытын истэн уһуктан подъеска тахсыбытым, таһынааҕы уопсай дьиэҕэ олорор Михайлова Анжелика дьиэбит умайан эрэр диэн көмөҕө наадыйан киирбит этэ. Күүс баарынан көмөлөһөн барбытым, ол сырыттахпытына «Там одна бабушка осталось в квартире, не может ходить» диэн тиийэн кэлбитин, үөһээ этээскэ тахсан эмээхсини көтөҕөн түһэрбитим, эрэйдээх дэлби куттаммыт ыксаабыт этэ.
Угапьевтар дьиэ кэргэттэрэ
Биһиги үс чаас ааһыыта мас умайар тыаһыттан уһуктубуппут. Дьиэбит буруоннан туолан туох ханна турара, көстүбэт этэ. Түргэн туттууннан оҕолорбутун түннүгүнэн түһэртииргэ күһэллибиппит. Биһиги дьолбутугар 7 – кылаас үөрэнээччитэ Наумов Артур уонна эбэтэ көмөлөспүттэрэ. Ол кэннэ тахсан баран биэс оҕолоох ыаллар билбэккэ сылдьаллара буолуо диэн түннүктэрин тоҥсуйбутум, хата тахсыбыт этилэр. Артур түүҥҥү тымныыга толлубакка кутамакка көмөлөһөн туохха да тэҥнэммэт үтүөнү оҥорон биһиги дьиэ кэргэн улахан махталын тиэрдэн, үөрэххэр ситиһиини олоххор дьолу баҕарабыт, эбээтигэр үчүгэй хорсун сиэни иитэн таһаарбытыгар баһыыба.
Бу аҕыйах ахтыыттан билэххитинэ, сыаналаан көрдөххө баһаар диэн түргэн, нэһиилэ киһи куотан тахсар балаһыанньата онно эбии хаппыт күүстээх тыал күөдьүтэн, мас тутуу баһаары уустугурдар, өссө улахан дьиэ тула турар мас тутуулары сиэри ыксатар. Бу барыта баһаарынайдар сөптөөх быһаарыыларын умулларар үлэлэрин түмүгэ.
Баһаар кэмигэр харыстанар дьаһаллар элбэх дьон олорор дьиэтигэр:
- Бастакыннан баһаарынайдары көмөҕө ыҥырар төлөппүөн нүөмэрин киһи барыта билиэхтээх, эрийиэхтээх күндү бириэмэни куоттарбакка.
- Тула олорор дьону хаһыыннан, тонсуйууннан баһаар буолбутун биллэрии.
- Көмөҕө наадыйар дьоҥҥутун куттала суох сиргэ таһаарын, оҕолору, кырдьаҕастары, кыаммат инбэлииттэри.
- Кыаллар буоллаҕына уоту умулларар үлэни толорорго бэйэҕитин сэрэнэн уот түргэн үлүгэрдик төннөр суолгутун быһыан сөп, ол иһин кыаллар буоллаҕына диибит.
- Баһаарынайдары көрсүү сөптөөхтүк ким ханна баарын, ханна умайарын чуолкайдык быһаараҕыт.
Уопсай дьиэҕэ баһаартан сэрэхтээх буолар өйдөбүлэ уустуктара.
- Үрдүк күүрүүлээх уот ситимэ куруук көрүллэ истиллэ сылдьыахтаах.
- Предохранитель, автомат курдук сөпкө туттуллар үлэлиир буолаллара наада уонна онно холбонор тэриллэр эмиэ алдьамматах буолаллара ордук.
- Табааҕы, испиискэни оҕолордоох дьон сэрэнэргит ирдэнэр.
- Кыаммат кырдьаҕаһы, оҕолору бэйэлэрин эрэ хаалларыман тэмнэн кэбиһэр, оҕо билэ-көрө сатаан уотунан сыыһа халты туттан түмүгэ туох буолуон оччуотаммат, араас оҕоҕо араастаан быһаарыахтааххын.
- Түргэнник умайар веществолары туруоруллубат.
- Подъестар көлүдүөрдэрэ мэһэйэ суох буолуохтаахтар (дьааһык ыскаап).
Ити курдук кылгас сүбэлэрбитин болҕомтоҕо ылынан, сэрэххитин сутэримэн.
ОГПС РС(Я) №26 по МО «Нюрбинский район»