«Үөрэҕирии уонна култуура» бырайыак чэрчитинэн
«Сахалыы саҥа сарсыҥҥытын саргылыах…»
оройуоннааҕы стратегическэй сиэссийэ түмүк быhаарыыта
«Үөрэҕирии уонна култуура» бырайыак чэрчитинэн ыытыллыбыт «Сахалыы саҥа сарсыҥҥытын саргылыах…» оройуоннааҕы стратегическэй сиэссийэ кыттыылаахтара – Ньурба оройуонун үерэҕириитин, оскуолаларын, уһуйааннарын үлэһиттэрэ, култуура тэрилтэлэрин үлэһиттэрэ, “Сайдыс” ийэлэр түмсүүлэрин чилиэннэрэ, уопсастыбаннас актыбыыстара, Тыл сэбиэтин чилиэннэрэ Ньурба оройуонугар саха тылын туругун, билиҥҥи балаһыанньатын, инники кэскилин, тылы сайыннарыы туһунан ырытыһан, дьүүллэһэн баран сүрүн үлэ хайысхаларын бэлиэтиибит, үөрэҕирии, култуура тэрилтэлэригэр, нэһилиэктэр уонна оройуон салалталарыгар этиилэри киллэрэбит.
Сахалыы саҥа сатарыырын, сахалыы сурук – бичик тэнийэрин туһугар сүрүн үлэ хайысхалара:
- Сыыппара эйгэтин нөҥүө оҕону төрөөбут тылга сыһыарыы:
- Оҕоҕо аналлаах сахалыы тыллаах контеннары оҥоруу уонна хайысхаларын элбэтиэххэ, платформаҕа туттар бары элэмиэннэрэ эмиэ сахалыы тылынан буолаллара буоллар диэн биир санааҕа кэллибит.
- Медиацентр Эйгэни тэрийии (аудио-видео кинигэ).ын
- Сахалыы олоҥхо геройдарыгар олоҕуран оонньуулары сыһыарыы (приложениялары) оҥорон таһаары, тарҕатыы.
- Ситим:
- Үөрэҕэрии уонна култуура эйгэтин ситимнээх үлэтин ситиһии (Эбии үөрэхтээһиҥҥэ чаас, оскуола түмэллэригэр төрүт култуурабытын сырдатар үлэни күүһүрдүү);
- Фольклор күрэхтэрин, саха классик, Ньурба суруйааччылар айымнньыларынан испиктээк туруорааһын сыллааҕы былааннарга элбэтии;
- Сааскы, сайыҥҥы, күһүҥҥү, кыһыҥҥы оҕолор каникулларын бириэмэлэригэр оҕолор лааҕырдарыгар култуура үлэһиттэрин кытта култуурнай арааһынай хайысхалаах экспедициялары: фольклор, олонхо, түмэл, тыйаатыр, киинэ уо.д.а. тэрийии.
- Төрүт эйгэни олохтооһун:
- Норуот педагогикатын саҥалыы көрүү (Эбээ,Эһээ, Ийэ, Аҕа оскуолата);
- “Ийэ тыл” лабораториятын тэрийии;
- Төрүт култуура үөрэҕин чааһын эбии үөрэхтээһин нөҥүө элбэтии;
- “Ньурба — бренд” “Мин — Ньурбабын”, “Ньурбам миэнэ Айыы сирэ” оҕолор түмсүүлэрин, общественнай хамсааһыннары тэрийии;
- Оскуола, уһуйаан, култуура дьиэлэрэ уо.да. а. тэрилтэ сахалыы ыйынньыктардаах буолалларын ситиһии.
- Олоҥхо:
- Олоҥхо – иитии- үөрэтии цифровой платформатын төрүттээһин.
«Үөрэҕирии уонна култуура» бырайыак чэрчитинэн «Сахалыы саҥа сарсыҥҥытын саргылыах…» оройуоннааҕы стратегическэй сиэссийэ үлэтин түмүгүнэн саха тылын, литературатын уонна култууратын кэнчээри ыччакка тиэрдэр, сайыннарар туһугар этиилэри киллэрии:
Ньурба оройуонун уһуйааннарыгар, оскуолаларыгар:
- Оскуола иннинээҕи оҕолору иитии-үөрэтии таhымыгар төрөөбүт тылы иҥэрэр иитэр-үөрэтэр эйгэни тэрийии;
- Ийэ тыл дьиэ кэргэҥҥэ олохсуйарын туһугар детсадка кэлиэхтээх оҕолор төрөппүттэрин кытта үлэни оҕо төрүөн инниттэн саҕалаан ыытыахха диэн, онно билигин тэриллэн үлэлии сылдьар консультативно методическай киин төрөппүттэри кытта үлэни күүһүрдүү;
- Уһуйааннарга төрүт тылы көмө тыл курдук көрбөккө сүрүн тирэх оҥостон эйгэни тэрийиини, ол курдук программалары, былааннары, мунньахтары, арааһынай тэрээһиннэри, иитии үөрэтии үлэтин быһаарсыытын төрөөбүт тылбытынан ытааһын эрэ буолбакка суруга бичигэ кытта төрөөбүт тылынан суруйуу;
- Уһуйааҥҥа, оскуолаҕа саха норуотун кутун сүрүн, үтүө өйүн санаатын иҥэрэр сыалтан култуура үлэһиттэрин эбии үөрэхтээһиҥҥэ, кылаас чаастарга, саха литературатын уруоктарыгар киллэрии. Төрүт култуурабытыгар фольклор араас жанрдарынан, хайысхаларынан оҕолору уһуйуу;
- Оҕо төрөөбүт төрүт тылынан саҥарарыгар төрөппүттэри кытта туhаннаах улэни, күрэстэри ыытыы (“Дьиэ кэргэн төрүт тылынан ааҕыылара”, “Аман Өс” о.д.а.).
Култуура уонна духуобунас тэрилтэлэригэр:
- Оҕолорго аналлаах мультипликационнай киинэлэри устууга, тылбаастыырга, уус-уран уонна научнай-популярнай сахалыы айымньылары суруйууга тустаах үлэни элбэтэргэ;
- Оройуоннааҕы култуура тэрилтэлэригэр, тыйаатырдар репертуардарыгар саха литературатын бырагырааматыгар киирбит айымньылар испэктээкиллэрин көрдөрүү үлэтин үксэтэргэ;
- Сааскы, сайыҥҥы, күһүҥҥү, кыһыҥҥы оҕолор каникулларын бириэмэлэригэрэр оҕолор лааҕырдарыгар култуура; үлэһиттэрин кытта култуурунай арааһынай хайысхалаах экспедициялары: фольклор, олонхо, түмэл, тыйаатыр, киинэ уо.д.а. тэрийии.
Оройуон муниципальнай тэриллиилэрин, үөрэ5ирии, культура салалталарыгар:
- Үөрэх тэрилтэлэрин салайааччыларын үлэтин ситиһиитин сыаналыырга төрөөбүт тылынан иитэр-үөрэтэр усулуобуйаны тэрийэри, төрөөбүт тылы, литератураны уонна култуураны үөрэтии хаачыстыбатын ирдэбил быһыытынан киллэрии;
- Үөрэх тэрилтэлэригэр сахалыы иитэр-үөрэтэр бөлөхтөрү элбэтэр үлэни күүһүрдүү;
- Сахалыы иитэр-үөрэтэр бастыҥ үөрэх тэрилтэлэригэр аналлаах граннары, бириэмийэлэри көрүү;
- Саха тылын нэһилиэнньэ араас араҥатыгар киэҥник үөрэтэр үлэни үксэтии, ыытыллар көрүҥүн элбэтии;
- Куоракка, нэһилиэктэргэ үөрэх уонна култуура тэрилтэлэрин: оҕо тэрилтэтин, бибилэтиэкэни, култуура киинин, олоҥхо дьиэтин – саха тылын чөл хаалларар, сайыннарар туһугар ситимнээхтик, биир сүрүннээхтик үлэлэтии.
- Араас бырайыактар, программалар олоххо киирэллэригэр сөптөөх үбү улуус бюджетыгар туспа тиһигинэн киирэрин ситиһии.
Түмүк быhаарыыта ылылынна: 10.12.2022 с.