Тохсунньу 13 күнэ – Ийэ тыл, сурук — бичик күнэ.
Улуустаа5ы үөрэ5ирии салалтата
«Бастың суруксут» тэрээhин
Дьыктаан. 2 кылаас
Хаар барахсан.
Хаар биhиги кыраайбытыгар суолтата улахан.
Хаардаах кыhын сыар5а айана тупсар, булт суола – ииhэ көстүмтүө буолар. Муус аннынан илимнээччи күннүүр. Оттон ыраахтан айаннаан кэллэххинэ, көлөhүннээх сукуйгун, этэрбэскин, кээнчэ5ин күрдьүктээх хаарга ыhан кэбиhэ5ин. Хаар сыты – сымары, көлөhүнү оборон ылар, таңаhы куурдар.
Хаар – биhиги ахтыл5аммыт. Хотугу сир бэйэтэ да кылгас сайыныгар хаары ахтабыт. (50 тыл) (Сэмэн Тумат)
Дьыктаан. 3 кылаас.
Байанай.
Саха эр киhитэ бултаан – алтаан дьиэ кэргэнин аhатан кэлбитэ. Мындыр өйдөө5ө, айыл5а5а, сиргэ – уокка сылдьа үөрүйэ5э. Хара тыа кыылын, көтөрүн төрүүр – үөскүүр кэмигэр бултаммат үгэс баара. Баай Байанай – хара тыа иччитэ сөбүлээбэтэ5инэ киэр хайыhар. Оччо5о булт – алт хаңнар, кыайан бултуйбат. Ол иhин тыа булдугар аналлаах араас үгэстэр, бобуулар, сэрэтиилэр олохтоммуттар.
Билигин бултааhын көңүллэнэр кэмнээх. Булчут булдун дьоңңо бэрсэр үтүө үгэc өбүгэ са5аттан тиийэн кэллэ5э. Оччо5о Байанай үөрэр – көтөр, аны да булдуттан бэрсиэ турда5а. (73 тыл) (П.Федоров)
Дьыктаан. 4 кылаас.
Үтүө үгэс.
Бу түбэлтэни үйэм – сааhым тухары өйдөөн хаалбыппын.
Бултуур сирим саамай ыраах муннугар сылдьыбытым. Маннык ыраах сиргэ отучча хапкааны ииппитим.
Эрэйбин төлөппүтүм – үс кырсаны ылбытым. Бултуйан үөрэн дьиэбэр тэбиннэрбитим.
Аара бөрөлөр сып – сылаас суолларын көрбүтүм.
Табаларбын иңиннэрэн баран суоллаабытым. Бөрө үөрэ хайа диэки барбыт. Төннөн кэлбитим – табаларым суохтар. Табаларбын сырсан төhө өр сүүрбүппүн өйдөөбөппүн. Сырам быстан сирэйбинэн хаарга умса түстүм. Байааттаңнаан истэхпинэ силлиэ баттаата. Силлиэ сэллээтин кытта, сытар хаарбын тобулан таhырдьа та5ыстым. Сотору үүтээни буллум. Киирэммин испиискэ, ас-үөл булан дьоллоннум. Маннык үтүө үгэс тыыннаа5ын тухары биhиги быыhана туруохпут. (88 тыл) (И. Данилов)